Chapter 15

Chapter-15_1.20 SHLOKA इति गुह्यतमं शास्त्रमिदमुक्तं मयाऽनघ।एतद्बुद्ध्वा बुद्धिमान्स्यात्कृतकृत्यश्च भारत।।15.20।। PADACHHED इति, गुह्यतमम्‌, शास्त्रम्_इदम्_उक्तम्, मया_अनघ,एतत्_बुद्ध्वा, बुद्धिमान्_स्यात्_कृत-कृत्य:_च, भारत ॥ २० ॥ ANAVYA (हे) अनघ भारत! इति इदं गुह्यतमं शास्त्रं मयाउक्तम् एतत्‌ बुद्ध्वा (जनः) बुद्धिमान् च कृतकृत्य: स्यात्‌। ANAVYA-INLINE-GLOSS (हे) अनघ [हे निष्पाप], भारत! [अर्जुन!], इति [इस प्रकार], इदम् [यह], गुह्यतमम् [अत्यन्त रहस्ययुक्त गोपनीय], शास्त्रम् [शास्त्र], मया [मेरे द्वारा],उक्तम्…

Chapter-15_1.19 SHLOKA यो मामेवमसम्मूढो जानाति पुरुषोत्तमम्।स सर्वविद्भजति मां सर्वभावेन भारत।।15.19।। PADACHHED य: माम्_एवम्_असम्मूढ:, जानाति, पुरुषोत्तमम्‌,स:, सर्व-वित्_भजति, माम्‌, सर्व-भावेन, भारत ॥ १९ ॥ ANAVYA (हे) भारत! य: असम्मूढ: माम्‌ एवं पुरुषोत्तमं जानातिस: सर्ववित्‌ सर्वभावेन मां भजति। ANAVYA-INLINE-GLOSS (हे) भारत! [हे अर्जुन!], य: [जो], असम्मूढ: [ज्ञानी ((पुरुष))], माम् [मुझको], एवम् [इस प्रकार ((तत्त्व से))], पुरुषोत्तमम् [पुरुषोत्तम], जानाति…

Chapter-15_1.18 SHLOKA यस्मात्क्षरमतीतोऽहमक्षरादपि चोत्तमः।अतोऽस्मि लोके वेदे च प्रथितः पुरुषोत्तमः।।15.18।। PADACHHED यस्मात्_क्षरम्_अतीत:_अहम्_अक्षरात्_अपि, च_उत्तम:,अत:_अस्मि, लोके, वेदे, च, प्रथित:, पुरुषोत्तम: ॥ १८ ॥ ANAVYA यस्मात्‌ अहं क्षरम् (तु सर्वथा) अतीत: (अस्मि) च अक्षरात्‌ अपिउत्तम: (अस्मि) अत: लोके च वेदे (अपि) पुरुषोत्तम: प्रथित: अस्मि। ANAVYA-INLINE-GLOSS यस्मात् [क्योंकि], अहम् [मैं], क्षरम् (तु सर्वथा) [नाशवान् ((जड़वर्ग क्षेत्र)) से (तो सर्वथा)], अतीत:…

Chapter-15_1.17 SHLOKA उत्तमः पुरुषस्त्वन्यः परमात्मेत्युदाहृतः।यो लोकत्रयमाविश्य बिभर्त्यव्यय ईश्वरः।।15.17।। PADACHHED उत्तम:, पुरुष:_तु_अन्य:, परमात्मा_इति_उदाहृत:,य:, लोक-त्रयम्_आविश्य, बिभर्ति_अव्यय:, ईश्वर: ॥ १७ ॥ ANAVYA उत्तम: पुरुष: तु अन्य: (एव) (अस्ति), य: लोकत्रयम् आविश्यबिभर्ति (च) अव्यय: ईश्वर: (च) परमात्मा इति उदाहृत:। ANAVYA-INLINE-GLOSS उत्तम: [((इन दोनों से)) उत्तम], पुरुष: [पुरुष], तु [तो], अन्य: (एव अस्ति) [अन्य (ही है),], य: [जो], लोकत्रयम् [तीनों…

Chapter-15_1.16 SHLOKA द्वाविमौ पुरुषौ लोके क्षरश्चाक्षर एव च।क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थोऽक्षर उच्यते।।15.16।। PADACHHED द्वौ_इमौ, पुरुषौ, लोके, क्षर:_च_अक्षर:, एव, च,क्षर:, सर्वाणि, भूतानि, कूटस्थ:_अक्षर:, उच्यते ॥ १६ ॥ ANAVYA लोके क्षर: च अक्षर: एव इमौ द्वौ पुरुषौ (स्तः),सर्वाणि भूतानि (तु) क्षर: च कूटस्थ: अक्षर: उच्यते। ANAVYA-INLINE-GLOSS लोके [((इस)) संसार में], क्षर: [क्षर (नाशवान्)], च [और], अक्षर: [अक्षर…

Chapter-15_1.15 SHLOKA सर्वस्य चाहं हृदि सन्निविष्टोमत्तः स्मृतिर्ज्ञानमपोहनं च।वेदैश्च सर्वैरहमेव वेद्योवेदान्तकृद्वेदविदेव चाहम्।।15.15।। PADACHHED सर्वस्य, च_अहम्‌, हृदि, सन्निविष्ट:, मत्त:, स्मृति:_ज्ञानम्_अपोहनम्‌, च, वेदै:_च, सर्वै:, अहम्_एव,वेद्य:, वेदान्त-कृत्_वेद-वित्_एव, च_अहम् ॥ १५ ॥ ANAVYA अहं (एव) सर्वस्य हृदि सन्निविष्ट: (अस्मि) च मत्त: स्मृति: ज्ञानंच अपोहनम्‌ (भवति) च सर्वै: वेदै: अहम् एव वेद्य: (अस्मि) (च) वेदान्तकृत्‌ च वेदवित्‌ (अपि) अहम् एव (अस्मि)।…

Chapter-15_1.14 SHLOKA अहं वैश्वानरो भूत्वा प्राणिनां देहमाश्रितः।प्राणापानसमायुक्तः पचाम्यन्नं चतुर्विधम्।।15.14।। PADACHHED अहम्, वैश्वा-नर:, भूत्वा, प्राणिनाम्‌, देहम्_आश्रित:,प्राणापान-समायुक्त:, पचामि_अन्नम्‌, चतुर्विधम्‌ ॥ १४ ॥ ANAVYA अहं (एव) प्राणिनां देहम्‌ आश्रित:प्राणापानसमायुक्त: वैश्वानर: भूत्वा चतुर्विधम्‌ अन्नं पचामि। ANAVYA-INLINE-GLOSS अहम् (एव) [मैं (ही)], प्राणिनाम् [((सभी)) प्राणियों के], देहम् [शरीर में], आश्रित: [स्थित रहने वाला],प्राणापानसमायुक्त: [प्राण और अपान से संयुक्त], वैश्वानर: [वैश्वानर ((अग्निरूप))],…

Chapter-15_1.13 SHLOKA गामाविश्य च भूतानि धारयाम्यहमोजसा।पुष्णामि चौषधीः सर्वाः सोमो भूत्वा रसात्मकः।।15.13।। PADACHHED गाम्_आविश्य, च, भूतानि, धारयामि_अहम्_ओजसा,पुष्णामि, च_ओषधी:, सर्वा:, सोम:, भूत्वा, रसात्मक: ॥ १३ ॥ ANAVYA च अहम् (एव) गां आविश्य ओजसा भूतानि धारयामि चरसात्मक: सोम: भूत्वा सर्वा: ओषधी: पुष्णामि। ANAVYA-INLINE-GLOSS च [और], अहम् (एव) [मैं (ही)], गाम् [पृथ्वी में], आविश्य [प्रवेश करके], ओजसा [((अपनी)) शक्ति…

Chapter-15_1.12 SHLOKA यदादित्यगतं तेजो जगद्भासयतेऽखिलम्।यच्चन्द्रमसि यच्चाग्नौ तत्तेजो विद्धि मामकम्।।15.12।। PADACHHED यत्_आदित्य-गतम्‌, तेज:, जगत्_भासयते_अखिलम्‌,यत्_चन्द्रमसि, यत्_च_अग्नौ, तत्_तेज:, विद्धि, मामकम्‌ ॥ १२ ॥ ANAVYA आदित्यगतं यत्‌ तेज: अखिलं जगत्‌ भासयतेच यत्‌ चन्द्रमसि (वर्तते) (च) यत्‌ अग्नौ (वर्तते) तत्‌ (त्वम्) मामकं तेज: विद्धि। ANAVYA-INLINE-GLOSS आदित्यगतम् [सूर्य में स्थित], यत् [जो], तेज: [तेज], अखिलम् [सम्पूर्ण], जगत् [जगत को], भासयते [प्रकाशित…

Chapter-15_1.11 SHLOKA यतन्तो योगिनश्चैनं पश्यन्त्यात्मन्यवस्थितम्।यतन्तोऽप्यकृतात्मानो नैनं पश्यन्त्यचेतसः।।15.11।। PADACHHED यतन्त:, योगिन:_च_एनम्‌, पश्यन्ति_आत्मनि_अवस्थितम्‌,यतन्त:_अपि_अकृतात्मान:, न_एनम्‌, पश्यन्ति_अचेतस: ॥ ११ ॥ ANAVYA यतन्त: योगिन: (अपि) आत्मनि अवस्थितम्‌ एनं (आत्मानम्) पश्यन्ति च अकृतात्मान:अचेतस: (तु) यतन्त: अपि एनं न पश्यन्ति। ANAVYA-INLINE-GLOSS यतन्त: [यत्न करने वाले], योगिन: (अपि) [योगीजन (भी)], आत्मनि [अपने हृदय में], अवस्थितम् [स्थित], एनम् (आत्मानम्) [इस (आत्मा) को], पश्यन्ति [तत्त्व…