Chapter-18_1.47 SHLOKA (श्लोक) श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः परधर्मात्स्वनुष्ठितात्।स्वभावनियतं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम्।।18.47।। PADACHHED (पदच्छेद) श्रेयान्_स्व-धर्म:, विगुण:, परधर्मात्_स्वनुष्ठितात्,स्वभाव-नियतम्, कर्म, कुर्वन्_न_आप्नोति, किल्बिषम् ॥ ४७ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) स्वनुष्ठितात् परधर्मात् विगुण: (अपि) स्वधर्म: श्रेयान् , (यस्मात्)…
Chapter-18_1.46 SHLOKA (श्लोक) यतः प्रवृत्तिर्भूतानां येन सर्वमिदं ततम्।स्वकर्मणा तमभ्यर्च्य सिद्धिं विन्दति मानवः।।18.46।। PADACHHED (पदच्छेद) यत:, प्रवृत्ति:_भूतानाम्, येन्, सर्वम्_इदम्, ततम्,स्व-कर्मणा, तम्_अभ्यर्च्य, सिद्धिं, विन्दति, मानव: ॥ ४६ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) यत: भूतानां…
Chapter-18_1.45 SHLOKA (श्लोक) स्वे स्वे कर्मण्यभिरतः संसिद्धिं लभते नरः।स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छृणु।।18.45।। PADACHHED (पदच्छेद) स्वे, स्वे, कर्मणि_अभिरत:, संसिद्धिम्, लभते, नरः,स्व-कर्म-निरत:, सिद्धिम्, यथा, विन्दति, तत्_शृणु ॥ ४५ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी)…
Chapter-18_1.44 SHLOKA (श्लोक) कृषिगौरक्ष्यवाणिज्यं वैश्यकर्म स्वभावजम्।परिचर्यात्मकं कर्म शूद्रस्यापि स्वभावजम्।।18.44।। PADACHHED (पदच्छेद) कृषि-गौरक्ष्य-वाणिज्यम्, वैश्य-कर्म, स्वभाव-जम्,परिचर्यात्मकम्, कर्म, शूद्रस्य_अपि, स्वभावजम् ॥ ४४ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) कृषिगौरक्ष्यवाणिज्यम् (एतत्) वैश्यकर्म स्वभावजम् (वर्तते), (च))परिचर्यात्मकं शूद्रस्य अपि…
Chapter-18_1.43 SHLOKA (श्लोक) शौर्यं तेजो धृतिर्दाक्ष्यं युद्धे चाप्यपलायनम्।दानमीश्वरभावश्च क्षात्रं कर्म स्वभावजम्।।18.43।। PADACHHED (पदच्छेद) शौर्यम्, तेज:, धृति:_दाक्ष्यम्, युद्धे, च_अपि_अपलायनम्,दानम्_ईश्वर-भाव:_च, क्षात्रम्, कर्म, स्वभाव-जम् ॥ ४३ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) शौर्यं तेज: धृति: दाक्ष्यं…
Chapter-18_1.42 SHLOKA (श्लोक) शमो दमस्तपः शौचं क्षान्तिरार्जवमेव च।ज्ञानं विज्ञानमास्तिक्यं ब्रह्मकर्म स्वभावजम्।।18.42।। PADACHHED (पदच्छेद) शम:, दम:_तप:, शौचम्, क्षान्ति:_आर्जवम्_एव, च,ज्ञानम्, विज्ञानम्_आस्तिक्यम्, ब्रह्म-कर्म, स्वभाव-जम् ॥ ४२ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) शम: दम: तप: शौचं…
Chapter-18_1.41 SHLOKA (श्लोक) ब्राह्मणक्षत्रियविशां शूद्राणां च परंतप।कर्माणि प्रविभक्तानि स्वभावप्रभवैर्गुणैः।।18.41।। PADACHHED (पदच्छेद) ब्राह्मण-क्षत्रिय-विशाम्, शूद्राणाम्, च, परन्तप,कर्माणि, प्रविभक्तानि, स्वभाव-प्रभवै:_गुणै: ॥ ४१ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) (हे) परन्तप! ब्राह्मणक्षत्रियविशां च शूद्राणांकर्माणि स्वभावप्रभवै: गुणै: प्रविभक्तानि।…
Chapter-18_1.40 SHLOKA (श्लोक) न तदस्ति पृथिव्यां वा दिवि देवेषु वा पुनः।सत्त्वं प्रकृतिजैर्मुक्तं यदेभिः स्यात्त्रिभिर्गुणैः।।18.40।। PADACHHED (पदच्छेद) न, तत्_अस्ति, पृथिव्याम्, वा, दिवि, देवेषु, वा, पुन:,सत्त्वम्, प्रकृति-जै:_मुक्तम्, यत्_एभि:, स्यात्_त्रिभि:_गुणै: ॥ ४० ॥…
Chapter-18_1.39 SHLOKA (श्लोक) यदग्रे चानुबन्धे च सुखं मोहनमात्मनः।निद्रालस्यप्रमादोत्थं तत्तामसमुदाहृतम्।।18.39।। PADACHHED (पदच्छेद) यत्_अग्रे, च_अनुबन्धे, च, सुखम्, मोहनम्_आत्मन:,निद्रालस्य-प्रमादोत्थम्, तत्_तामसम्_उदाहृतम् ॥ ३९ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) यत् सुखम् अग्रे च अनुबन्धे च आत्मन:मोहनम् (करोति)…
Chapter-18_1.38 SHLOKA (श्लोक) विषयेन्द्रियसंयोगाद्यत्तदग्रेऽमृतोपमम्।परिणामे विषमिव तत्सुखं राजसं स्मृतम्।।18.38।। PADACHHED (पदच्छेद) विषयेन्द्रिय-संयोगात्_यत्_तत्_अग्रे_अमृतोपमम्,परिणामे, विषम्_इव, तत्_सुखम्, राजसम्, स्मृतम् ॥ ३८ ॥ ANAVYA (अन्वय-हिन्दी) यत् सुखं विषयेन्द्रियसंयोगात् (भवति) तत् अग्रे अमृतोपमंपरिणामे विषम् इव (अत:)…