Chapter 5

Chapter-5_5.29 SHLOKA भोक्तारं यज्ञतपसां सर्वलोकमहेश्वरम्।सुहृदं सर्वभूतानां ज्ञात्वा मां शान्तिमृच्छति।।5.29।। PADACHHED भोक्तारम्‌, यज्ञ-तपसाम्‌, सर्व-लोक-महेश्वरम्‌,सुहृदम्‌, सर्व-भूतानाम्, ज्ञात्वा, माम्‌, शान्तिम्_ऋच्छति ॥ २९ ॥ ANAVYA मां यज्ञतपसां भोक्तारं सर्वलोकमहेश्वरं (तथा)सर्वभूतानां सुहृदं ज्ञात्वा शान्तिं ऋच्छति। ANAVYA-INLINE-GLOSS माम् [((मेरा भक्त)) मुझ को], यज्ञतपसाम् [सभी यज्ञों और तपों को], भोक्तारम् [भोगने वाला,], सर्वलोकमहेश्वरम् (तथा) [सम्पूर्ण लोकों के ईश्वरों का भी ईश्वर (तथा)],सर्वभूतानाम्…

Chapter-5_5.27.28 SHLOKA स्पर्शान्कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः।प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ।।5.27।।यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः।विगतेच्छाभयक्रोधो यः सदा मुक्त एव सः।।5.28।। PADACHHED स्पर्शान्_कृत्वा, बहि:_बाह्यान्_चक्षु:_च_एव_अन्तरे, भ्रुवो:,प्राणापानौ, समौ, कृत्वा, नासाध्यन्तर-चारिणौ ॥ २७ ॥यतेन्द्रिय-मनो-बुद्धि:_मुनि:_मोक्ष-परायण:,विगतेच्छा-भय-क्रोध:, य:, सदा, मुक्त:, एव, स: ॥ २८ ॥ ANAVYA बाह्यान् स्पर्शान्‌ बहि: एव कृत्वा च चक्षु: भ्रुवोः अन्तरे (स्थाप्य) (तथा) नासाध्यन्तरचारिणौ प्राणापानौ समौ कृत्वायतेन्द्रियमनोबुद्धिः (ईदृशः) य: मोक्षपरायण: मुनि: विगतेच्छाभयक्रोध: (अस्ति) स: सदा…

Chapter-5_5.26 SHLOKA कामक्रोधवियुक्तानां यतीनां यतचेतसाम्।अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदितात्मनाम्।।5.26।। PADACHHED काम-क्रोध-वियुक्तानाम्‌, यतीनाम्‌, यत-चेतसाम्‌,अभित:, ब्रह्म-निर्वाणम्‌, वर्तते, विदितात्मनाम् ॥ २६ ॥ ANAVYA कामक्रोधवियुक्तानां यतचेतसां विदितात्मनां यतीनाम्‌अभित: ब्रह्मनिर्वाणं (एव) वर्तते। ANAVYA-INLINE-GLOSS कामक्रोधवियुक्तानाम् [काम-क्रोध से रहित,], यतचेतसाम् [जीते हुए चित्तवाले,], विदितात्मनाम् [परब्रह्म परमात्मा का साक्षात्कार किये हुए], यतीनाम् [ज्ञानी पुरुषों के लिये],अभित: [सब ओर], ब्रह्मनिर्वाणम् (एव) [पूर्ण परब्रह्म परमात्मा (ही)],…

Chapter-5_5.25 SHLOKA लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषयः क्षीणकल्मषाः।छिन्नद्वैधा यतात्मानः सर्वभूतहिते रताः।।5.25।। PADACHHED लभन्ते, ब्रह्म-निर्वाणम्_ऋषय:, क्षीण-कल्मषा:,छिन्न-द्वैधा:, यतात्मान:, सर्व-भूत-हिते, रता: ॥ २५ ॥ ANAVYA (ये) क्षीणकल्मषा: छिन्नद्वैधा: सर्वभूतहिते रता:यतात्मान: (च) (सन्ति), (ते) ऋषय: ब्रह्मनिर्वाणं लभन्ते। ANAVYA-INLINE-GLOSS (ये) क्षीणकल्मषा: [(जिनके) सब पाप नष्ट हो गये हैं,], छिन्नद्वैधा: [जिनके सब संशय ((ज्ञान के द्वारा)) निवृत्त हो गये हैं,], सर्वभूतहिते [जो सम्पूर्ण प्राणियों…

Chapter-5_5.24 SHLOKA योऽन्तःसुखोऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः।स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतोऽधिगच्छति।।5.24।। PADACHHED य:_अन्त:-सुख:_अन्तराराम:_तथा_अन्तर्ज्योति:_एव, य:,सः, योगी, ब्रह्म-निर्वाणम्‌, ब्रह्म-भूत:_अधिगच्छति ॥ २४ ॥ ANAVYA यः (पुरुषः) एव अन्तःसुख: अन्तराराम: तथा यः अन्तर्ज्योति: (अस्ति), सःब्रह्मभूत: योगी ब्रह्मनिर्वाणम्‌ अधिगच्छति। ANAVYA-INLINE-GLOSS यः (पुरुषः) [जो (पुरुष)], एव [निश्चय करके], अन्तःसुख: [अन्तरात्मा में ही सुखवाला है,], अन्तराराम: [आत्मा में ही रमण करने वाला है], तथा [तथा], यः…

Chapter-5_5.23 SHLOKA शक्नोतीहैव यः सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात्।कामक्रोधोद्भवं वेगं स युक्तः स सुखी नरः।।5.23।। PADACHHED शक्‍नोति_इह_एव, यः, सोढुम्‌, प्राक्_शरीर-विमोक्षणात्‌,काम-क्रोधोद्धवम्‌, वेगम्, स:, युक्त:, स:, सुखी, नर: ॥ २३ ॥ ANAVYA यः इह शरीरविमोक्षणात्‌ प्राक् एव कामक्रोधोद्धवंवेगं सोढुम्‌ शक्‍नोति स: नर: युक्त: स: (च) सुखी (वर्तते)। ANAVYA-INLINE-GLOSS यः [जो ((साधक))], इह [इस ((मनुष्य शरीर)) में,], शरीरविमोक्षणात् [शरीर का नाश…

Chapter-5_5.22 SHLOKA ये हि संस्पर्शजा भोगा दुःखयोनय एव ते।आद्यन्तवन्तः कौन्तेय न तेषु रमते बुधः।।5.22।। PADACHHED ये, हि, संस्पर्श-जा:, भोगा:, दु:ख-योनय:, एव, ते,आद्यन्तवन्त:, कौन्तेय, न, तेषु, रमते, बुध: ॥ २२ ॥ ANAVYA ये संस्पर्शजा: भोगाः (सन्ति) ते हिदुःखयोनय: एव (सन्ति), (अपि च) आद्यन्तवन्त: (सन्ति), (अतः) (हे) कौन्तेय! बुध: तेषु न रमते। ANAVYA-INLINE-GLOSS ये [जो ((इन्द्रिय तथा…

Chapter-5_5.21 SHLOKA बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत्सुखम्।स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते।।5.21।। PADACHHED बाह्य-स्पर्शेषु_असक्तात्मा, विन्दति_आत्मनि, यत्_सुखम्‌,स:, ब्रह्म-योग-युक्तात्मा, सुखम्_अक्षयम्_अश्नुते ॥ २१ ॥ ANAVYA बाह्यस्पर्शेषु असक्तात्मा (साधकः) आत्मनि यत्‌ सुखम्‌ (तत्)विन्दति, (ततः) स: ब्रह्मयोगयुक्तात्मा (पुरुषः) अक्षयं सुखम्‌ अश्नुते। ANAVYA-INLINE-GLOSS बाह्यस्पर्शेषु [बाहरके विषयों में], असक्तात्मा [आसक्ति से रहित अन्त:करण वाला, {(साधकः) [साधक]}, आत्मनि [आत्मा में ((स्थित))], यत् [जो ((ध्यानजनित सात्विक))], सुखम् [आनन्द है],…

Chapter-5_5.20 SHLOKA न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम्।स्थिरबुद्धिरसम्मूढो ब्रह्मविद्ब्रह्मणि स्थितः।।5.20।। PADACHHED न, प्रहृष्येत्त्_प्रियम्‌, प्राप्य, न_उद्विजेत्_प्राप्य, च_अप्रियम्‌,स्थिर-बुद्धि:_असम्मूढ:, ब्रह्मवित्_ब्रह्मणि, स्थित: ॥ २० ॥ ANAVYA (यः पुरुषः) प्रियं प्राप्य न प्रहृष्येत् च अप्रियं प्राप्य न उद्विजेत् (सः)स्थिरबुद्धि: असम्मूढ: ब्रह्मवित्‌ (पुरुषः) ब्रह्मणि स्थित:। ANAVYA-INLINE-GLOSS {(यः पुरुषः) [जो पुरुष]}, प्रियम् [प्रिय को], प्राप्य [प्राप्त होकर], न प्रहृष्येत् [हर्षित न हो], च…

Chapter-5_5.19 SHLOKA इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साम्ये स्थितं मनः।निर्दोषं हि समं ब्रह्म तस्माद्ब्रह्मणि ते स्थिताः।।5.19।। PADACHHED इह_एव, तै:_जित:, सर्ग:, येषाम्‌, साम्ये, स्थितम्‌, मन:,निर्दोषम्‌, हि, समम्‌, ब्रह्म, तस्मात्_ब्रह्मणि, ते, स्थिता: ॥ १९ ॥ ANAVYA येषां मन: साम्ये स्थितम्, तै: इह एव सर्ग: जित:,हि ब्रह्म निर्दोषं समं (च) (अस्ति), तस्मात्‌ ते ब्रह्मणि (एव) स्थिता: (सन्ति)। ANAVYA-INLINE-GLOSS येषाम्…