Chapter-15_1.15 SHLOKA सर्वस्य चाहं हृदि सन्निविष्टोमत्तः स्मृतिर्ज्ञानमपोहनं च।वेदैश्च सर्वैरहमेव वेद्योवेदान्तकृद्वेदविदेव चाहम्।।15.15।। PADACHHED सर्वस्य, च_अहम्‌, हृदि, सन्निविष्ट:, मत्त:, स्मृति:_ज्ञानम्_अपोहनम्‌, च, वेदै:_च, सर्वै:, अहम्_एव,वेद्य:, वेदान्त-कृत्_वेद-वित्_एव, च_अहम् ॥ १५ ॥ ANAVYA अहं (एव) सर्वस्य हृदि सन्निविष्ट: (अस्मि) च मत्त: स्मृति: ज्ञानंच अपोहनम्‌ (भवति) च सर्वै: वेदै: अहम् एव वेद्य: (अस्मि) (च) वेदान्तकृत्‌ च वेदवित्‌ (अपि) अहम् एव (अस्मि)।…

Chapter-14_1.24 SHLOKA समदुःखसुखः स्वस्थः समलोष्टाश्मकाञ्चनः।तुल्यप्रियाप्रियो धीरस्तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः।।14.24।। PADACHHED सम-दु:ख-सुख:, स्व-स्थ:, सम-लोष्टाश्म-काञ्चन:,तुल्य-प्रियाप्रिय:, धीर:_तुल्य-निन्‍दात्म-संस्तुति: ॥ २४ ॥ ANAVYA (यः) (सदा) स्वस्थ: समदु:खसुख: समलोष्टाश्मकाञ्चन:धीर: तुल्यप्रियाप्रिय: (च) तुल्यनिन्‍दात्मसंस्तुति: (वर्तते)। ANAVYA-INLINE-GLOSS {(यः) [जो]}, {(सदा) [निरन्तर]}, स्वस्थ: [आत्मभाव में स्थित,], समदु:खसुख: [दुःख-सुख को समान समझने वाला,], समलोष्टाश्मकाञ्चन: [मिट्टी, पत्थर और स्वर्ण में समान भाव वाला,],धीर: [ज्ञानी,], तुल्यप्रियाप्रिय: (च) [प्रिय तथा अप्रिय को…

Chapter-7_7.11 SHLOKA बलं बलवतां चाहं कामरागविवर्जितम्।धर्माविरुद्धो भूतेषु कामोऽस्मि भरतर्षभ।।7.11।। PADACHHED बलम्‌, बलवताम्‌, च_अहम्‌, काम-राग-विवर्जितम्‌,धर्माविरुद्ध:, भूतेषु, काम:_अस्मि, भरतर्षभ ॥ ११ ॥ ANAVYA (हे) भरतर्षभ! अहं बलवतां कामरागविवर्जितं बलं (अस्मि)च भूतेषु धर्माविरुद्ध: काम: अस्मि। ANAVYA-INLINE-GLOSS (हे) भरतर्षभ! [हे भरतश्रेष्ठ!], अहम् [मैं], बलवताम् [बलवानों का], कामरागविवर्जितम् [आसक्ति और कामनाओं से रहित], बलम् (अस्मि) [बल अर्थात् सामर्थ्य हूँ],च [और],…

Chapter-18_1.13 SHLOKA पञ्चैतानि महाबाहो कारणानि निबोध मे।सांख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि सिद्धये सर्वकर्मणाम्।।18.13।। PADACHHED पञ्च_एतानि, महाबाहो, कारणानि, निबोध, मे,साङ्ख्ये, कृतान्ते, प्रोक्तानि, सिद्धये, सर्व-कर्मणाम्‌ ॥ १३ ॥ ANAVYA (हे) महाबाहो! सर्वकर्मणां सिद्धये एतानि पञ्च कारणानि कृतान्तेसाङ्ख्ये प्रोक्तानि (तानि) (त्वम्) मे निबोध। ANAVYA-INLINE-GLOSS (हे) महाबाहो! [हे महाबाहो!], सर्वकर्मणाम् [सम्पूर्ण कर्मों की], सिद्धये [सिद्धि के], एतानि [ये], पञ्च [पाँच], कारणानि…

Chapter-13_1.14 SHLOKA सर्वेन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितम्।असक्तं सर्वभृच्चैव निर्गुणं गुणभोक्तृ च।।13.14।। PADACHHED सर्वेन्द्रिय-गुणाभासम्‌, सर्वेन्द्रिय-विवर्जितम्‌,असक्तम्‌, सर्व-भृत्_च_एव, निर्गुणम्‌, गुण-भोक्‍तृ, च ॥ १४ ॥ ANAVYA (तत्) सर्वेन्द्रियगुणाभासम्‌ (तथाऽपि) सर्वेन्द्रियविवर्जितम्‌ (वर्तते) चअसक्तम्‌ एव सर्वभृत् च निर्गुणं गुणभोक्‍तृ (वर्तते)। ANAVYA-INLINE-GLOSS (तत्) सर्वेन्द्रियगुणाभासम् [(वह) सम्पूर्ण इन्द्रियों के विषयों को जानने वाला है,], {(तथाऽपि) [परन्तु वास्तव में]}, सर्वेन्द्रियविवर्जितम् (वर्तते) [सब इन्द्रियों से रहित है], च…

Chapter-11_1.4 SHLOKA मन्यसे यदि तच्छक्यं मया द्रष्टुमिति प्रभो।योगेश्वर ततो मे त्वं दर्शयाऽत्मानमव्ययम्।।11.4।। PADACHHED मन्यसे, यदि, तत्‌_शक्‍यम्‌, मया, द्रष्टुम्_इति, प्रभो,योगेश्वर, तत:, मे, त्वम्‌, दर्शय_आत्मानम्‌_अव्ययम्‌ ॥ ४ ॥ ANAVYA (हे) प्रभो! यदि मया (भवतः) तत्‌ (रूपम्) द्रष्टुं शक्‍यम्‌ इति (त्वम्) मन्यसेतत: (हे) योगेश्वर! त्वम्‌ आत्मानम् (तत्) अव्ययं मे दर्शय । ANAVYA-INLINE-GLOSS (हे) प्रभो! [हे प्रभो!], यदि [यदि],…